Muhsine Sevra Kaçalin
Yıl 1900lerin başları…
Batılı devletler kapalı kapılar ardında birleşip hasta adam olarak niteledikleri Osmanlı Devletini henüz ölmeden parça pinçik etmiş, ülke topraklarının her bir karışını kimin alacağına çoktan karar vermişlerdi. Bu paylaşıma göre güney illerimizde Fransızlar, Akdeniz yöremizde İtalyanlar, Karadeniz yöremizde İngilizler ve Ege yöremizde Yunanlılar işgale başlamıştı. Ruslara ise bu paylaşımda sus payı olarak doğu illerimiz kalmıştı. Sayısız cephede çarpışan dedelerimiz uzun süren savaşlar, yetersiz silah, erzak ve hastalıklar sebebiyle bitkin düşmüştü. Bu kadar fazla cephede, bu kadar çok düşmana karşı dayanabilecek bir millet de yoktur zaten. Bu zor şartlara uzun zaman karşı konulmuş olsa da artık Anadolu’da ne yiyecek ne giyecek ne silah ne de savaşacak erkek kalmıştı.
Rus işgalinden nasibini alan nice şehirlerimizden biri de Bitlis olmuştu. İşgal sırasında Bitlis, bir harabe şehir görüntüsü almıştı. Düşmanın çekilmesinden sonra savaş esnasında Bitlis’ten kaçan bir baba oğul Bitlis’e dönmeye karar vermiş ve şehre hakim konumdaki Dideban Dağı eteğine vardıklarında acı tabloyla karşılaşmışlardı. Baba, şehirde canlı kalıp kalmadığını öğrenmek için oğlunu şehre göndermiş, bir süre sonra oğul geri dönmüştü. Ancak gördükleri hiç de yenir yutulur şeyler değildi. Babasına şehirde yaşama dair hiçbir iz olmadığını, sadece beş tane minarenin ayakta kaldığını söylediğinde, vatanının geldiği hale dayanamayan baba adeta yıkılmış ve diz çökerek şöyle ağıt yakmış:
Bitlis’te beş minare, beri gel oğlan beri gel.
Yüreğim dolu yare, beri gel oğlan beri gel.
Bitlis’te Beş Minare türküsünün hikayesi bir rivayete göre böyleydi. Fakat başka bir rivayete göre Ruslar geri çekildikten sonra Bitlis ordularının başında olan Komutan Şerif Bey, savaş sonrası Bitlis’i görmek için şehre yüksekten bakan bir tepeye -şuan Şerif Bey Tepesi olarak adlandırılan- çıkıp Bitlis’e bakar ve şehrin yıkık dökük, her tarafı yerle bir olmuş sadece ayakta kalan 5 minareyi görür ve orada oturup bu türküyü söyler. Bu ağıt zamanla günümüze kadar gelir.
Benim gibi hikaye severler için hele de türkülerimizin hikayelerini sevenler için bu iki rivayete inanması hiç de zor değil. Fakat Bitlis Eren Üniversitesi Öğretim Görevlisi, araştırmacı-yazar Mehmet Törehan Serdar’a göre gerçekte böyle bir şey gerçekleşmemiş. Onun ifadesiyle bu işin aslı şöyledir: “Bitlis’te beş minare ile ilgili anlatılan hikaye tamamen hayal ürünü ve uydurmadır. Bitlis işgal edilip, kurtulduğunda Bitlis’te beş minare bulunmuyordu. Minare sayısı 4 taneydi. Cami çok, ancak minareli cami 4 taneymiş. Türküye konu olan beşinci minare, 1924’te, Bitlis Valisi General Kazım Dirik tarafından yapılmıştır. Bitlis’te beş minare türküsü, 1970’te, TRT İstanbul Radyosu’nda çalışan Bitlisli Fatih Gündoğdu tarafından bestelenmiş, ‘Beri gel oğlan beri gel’ nakarat kısmı da bizzat bu şahıs tarafından eklenmiştir. Bu türkü manilerden derlenmiştir. Herhangi bir olaya dayanmamaktadır. Ve türküye konu olan minareler de şöyledir: 1150 tarihinde, Selçuklular tarafından yapılan Ulu Camii ve minaresi; 1529’da Bitlis Şerefhan Beyliği tarafından yapılan Şerefiye Camii ve minaresi; Bilinmeyen bir tarihte Abbasiler’den Evhadullah Sultan’ın kızı Hüma Hatun tarafından yaptırılan Hatuniye Camii Minaresi; 1520-30 yılları arasında, Şerefhanlar tarafından yaptırılan Meydan Camii ve minaresi; son olarak da tarihi bilinmeyen ama Osmanlı döneminde yapılmış Gökmeydan Camii. Bu camiye 1924’te, Bitlis Valisi olan, İstiklâl Harbi Komutanlarından Kazım Dirik tarafından bir minare eklenmiştir…”
Yani işin özü Bitlis’te daha önce beş minare var mıymış, varsa ne olmuş, nasıl kaybolmuş, ne zaman yıkılmış bilinmemektedir. Ama bilinen bir şey var o da bu ülkenin her bir karış toprağının acıyla, kanla yoğrulmuş olduğudur. Bu türkü yukarıdaki iki rivayetteki hikayeler sonucunda ortaya çıkmamışsa bile nice acılar sonucu dile döküldüğü açıktır.
İşte bu türkünün sözleri: Bitlis'te beş minare Beri gel oğlan beri gel Yüreğim dolu yare Beri gel oğlan beri gel İsterem yanan gelem Beri gel oğlan beri gel Cebimde yok beş pare Beri gel oğlan beri gel Tüfeğim dolu saçma Beri gel oğlan beri gel Güzelim benden kaçma Beri gel oğlan beri gel Doksan dokuz yarem var Beri gel oğlan beri gel Bir yare de sen açma Beri gel oğlan beri gel
0 yorum