TOSHİHİKU IZUTSU

Abdurrahman Kıroğlu

4 Mayıs 1914’te Tokyo’da doğdu. Dil bilimi alanındaki lisans ve lisansüstü öğrenimini Keio Üniversitesi’nde tamamladı. Bir süre Yunanca ve Latince felsefe metinleriyle dil bilimi okuttu. O sıralarda Japonya’da bulunan Mûsâ Cârullah Bigi ile tanışarak onun vasıtasıyla İslâm dinine ve kültürüne ilgi duymaya başladı; kendisinden Sîbeveyhi’nin el-Kitâb’ı ile Müslim’in el-Câmi’u’s-sahîh’ini okudu. Fransızca, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, Farsça, Türkçe, Sanskritçe, eski ve yeni Çince öğrendi. 1951’de başladığı ilk Japonca Kur’an çevirisini 1958’de bitirdi. 1961’de Kanada’ya giden ve orada on sekiz yıl kalan Izutsu, McGill Üniversitesi İslâm Araştırmaları Enstitüsü’nde Ebü’l-Hasan el-Eş’arî, İbn Sînâ, Gazzâlî, Şehâbeddin es-Sühreverdî el-Maktûl ve Muhyiddin İbnü’l-Arabî gibi âlim ve düşünürlerle ilgili dersler verdi.

1979’da ülkesine dönerek Tokyo’ya yerleşti, hayatının bundan sonraki kısmını büyük ölçüde telif çalışmalarıyla geçirdi. İslâm felsefesi, tasavvuf ve irfanî düşünce, özellikle Kur’an semantiği üzerine çeşitli eserler yayımladı. Izutsu milletlerarası ilim camiasında haklı bir ün kazandı. Kanada Felsefe ve Bilim Araştırmaları Derneği (Montreal), Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye (Kahire), Milletlerarası Felsefe Kurumu (Paris), Ortaçağ Felsefesi Derneği (Luvin) gibi kurumlara üye oldu ve İran’da kendisine fahrî doktor unvanı verildi. 7 Ocak 1993’te öldü.

Izutsu’nun en çok ilgi duyduğu semantik yöntemi, dille dünya görüşünün karşılıklı olarak birbirini belirlediği düşüncesine dayanır. Bu yönteme göre bir dünya görüşü, kendine özgü kelime ve kavramlarıyla dil içerisinde belli bir alan kaplar. Buna “kavram alanı” veya “anlam alanı” denir. Bu alanda kelimeler birbirleriyle son derece girift bir hiyerarşik düzen kurarlar. Hiyerarşinin tepesinde kelimelerin arasındaki ilişki yönünden anlamlarını tespit eden “anahtar kelime”, daha üstte de yakın alanları birleştirerek bir dünya görüşü meydana getiren “odak kelime” bulunur. Sınırlı sayıdaki odak kelimelerin üzerinde ise bütün anlam alanlarını belirleyen ve her kelimenin yeni bir içerik kazanmasını sağlayan “en yüksek odak kelime” yer alır. Bu semantik yapı, yeni bir dünya görüşü oluşurken dile yeni kelimelerin kazandırılmasından ziyade kullanımdaki kelimelere en yüksek odak kelimeyle ilgili yeni anlamların yüklenmesi suretiyle gerçekleşir. Böylece yeni dünya görüşü, mevcut her kelimenin esas mânasına yeni ilişkiler ağından doğan izâfî mânalar yükler. 

Eserleri. 

1. Arabica Shisôshi ([Arap düşünce tarihi], Tokyo 1941). Daha sonra yazar tarafından gözden geçirilerek Islamic Shisôshi başlığıyla yeniden yayımlanmıştır (Tokyo 1975). 
2. Mahomet (Tokyo 1952). 
3. God and Man in the Qur’an (Tokyo 1964, 1980). Izutsu, Kur’an üzerinde en önemli çalışmalarından biri olan bu eserinde semantik yöntemini kullanarak Kur’an’ın diliyle ortaya koyduğu dünya görüşü arasındaki ilişkiyi incelemiştir 
4. The Concept of Belief in Islamic Theology: A Semantic Analysis of ‘Iman’ and ‘Islam’ (Tokyo 1965, 1980). Eserde aynı yöntemle, iman ve küfür kavramlarının Hz. Peygamber’den sonraki dönemlerde geçirdiği anlam gelişmesi ele alınmıştır.
5. Ethico-Religious Concepts in the Qur’an (Montreal 1966). Müellif, yine semantik yöntemi kullanarak Kur’an’ın başlıca dinî ve ahlâkî kavramları arasındaki yapısal ilişkiyi ortaya koymaktadır.
6. A Comperative Study of the Key Philosophical Concepts in Sufism and Taoism: Ibn Arabi, Lao Tzu, Chuang Tzu (Tokyo 1966, 1967). Bu kitapta, Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin özellikle Fuṣûṣü’l-ḥikem’inin muhtevası incelenerek savunduğu fikirlerle Taoist filozofların düşünceleri arasında karşılaştırma yapılmaktadır. 
7. The Concept and Reality of Existence (Tokyo 1971). İslâm düşüncesinde varlık-mâhiyet probleminin ele alındığı eserde İbn Sînâ, Muhyiddin İbnü’l-Arabî ve Molla Sadrâ’nın temsil ettiği varlıkçı metafizikle Şehâbeddin Sühreverdî el-Maktûl’ün mâhiyetçi metafiziğinin karşılaştırmalı incelemesi yapılmıştır. 
8. Islam Seitan ([İslâm’ın doğuşu], Kyoto 1979). Kitabın ilk bölümü yazarın Mahomet başlıklı çalışmasının yeni bir edisyonundan ibarettir; ikinci bölüm ise God and Man in the Qur’an adlı eserine dayanır. 
9. Islam Tetsugaku no Genzô ([İslâm felsefesinin kökleri], Tokyo 1980). İbnü’l-Arabî’nin düşüncesine giriş mahiyetinde olup The Concept and Reality of Existence’in vahdet-i vücûdla ilgili bölümünün Japonca versiyonudur. 
10. Islam Bunka ([İslâm kültürü], Tokyo 1981). Yazarın 1981’de İslâm kültürünün temel yapısı üzerine verdiği üç konferansın metinlerinden oluşmaktadır. 
11. Koran o Yamu ([Kur’an’ı okumak], Tokyo 1983). Kur’an üzerine hermenötik (tefsirî) bir incelemedir. 
12. Imi no Fukamie ([Anlamın derinliğine doğru], Tokyo 1985). Değişik konulara dair sekiz denemeden oluşan eserin iki denemesi İslâm’la ilgilidir. Bunların ilki Şiîlik’te şehid kavramını, ikincisi de Aynülkudât el-Hemedânî’nin felsefesiyle sınırlı olarak sûfîlikte felsefî dil konusunu ele almaktadır.
13. Shinpitetsugaku ([Mistisizm felsefesi], Kyoto 1949, 1978). 
14. Roshiateki Ningen ([Rus insanı], Tokyo 1953, 1978).
15. Language and Magic Studies in the Magical Function of Speech (Tokyo 1956). 
16. The Interior and Exterior in Zen Buddhism (Dallas 1975, 1984). 
17. Towards a Philosophy of Zen (Tahran 1977). 
18. The Theory of Beauty in the Classical Aesthetics of Japan (Boston 1981). 
19. Ishiki to Honshitsu ([Bilinç ve mâhiyet], Tokyo 1983). 
20. Eichi no Daiza ([Bu isim İbnü’l-Arabî’nin Fuṣûṣü’l-ḥikem’inin Japonca karşılığıdır]. Tokyo 1986); 
21. Celestial Journey: Far Eastern Ways of Thinking Comperative Studies in Buddist, Taoist. 22. Confucian Philosophy (Ashland 1988, 1994, 1995).

Bunların dışında Molla Sadrâ, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Hâdî-i Sebzevârî gibi düşünürlerden çeviriler yapan Izutsu bazı İslâmî eserlerin neşrini de gerçekleştirmiştir.