Kalemtıraş Ekibi
Çeçenistan bölgesinde yerleşim antik dönemlere kadar uzanmaktadır. 736’da Emevi akınları Kafkas dağlarına ulaşana kadar putperest oldukları bilinmektedir. Emevilerin irtibatları ile İslamiyeti kabul etmeye başladılar. 13. yy da Moğol saldırısına uğradılar. Hankal Vadisinde yapılan savaşı kazansalar da Moğol saldırıları sonrasında dağlara çekildiler. Dağlar hariç Çeçenistan diyarı Altınordu Devletine katıldı. 1395’de Timur’un ikinci Moğol istilasında da dağları ele geçiremedi. Dağlarda bağımsızlıklarını korumayı başardılar. Çeçenlerin uzun yıllar dağlarında yaptıkları savunmalar ve değişen, işgal edilemeyen kale mimarilerinin ünü tüm Kafkasya’ya yayıldı.
16.yy’ın ilk yarısında Rusların izledikleri yayılmacı politika ile Kafkas dağlarına kadar geldiler. Rus kazakları kendilerine kaleler inşa ettiler. 1722’de Rus-İran savaşında I. Petro güvenli hissettiği için Çeçen topraklarında kalmıştır. Asırlardır savaşçı olan Çeçenler bir müddet sonra Yarbay Koh komutasındaki Rus birliklerini yenilgiye uğratır. Kırım Hanlığını da yenilgiye uğratan Çeçenler bir müddet sonra dört bir yandan bağımsızlık mücadelesi vermeye başladılar. Şeyh Mansur’un liderliğinde başarılı bir direniş başladı. 1810 yılına kadar İnguşlarla birlikte Rus saldırılarına karşı ciddi zaferler kazandılar. 1810’da İnguşlar Rus tabiiyetine geçince İnguşlar ayrı bir halk olarak tanındılar ve Çeçenler mücadelelerine tek başlarına devam ettiler.
Rus baskıları artınca Çeçenler en iyi bildikleri şeyi yaptılar. Yenilgiye uğramadıkları dağlara çekildiler. Verimli topraklara Rus Kazakları yerleştirilmeye başlayınca İmam Gazi Muhammed’in Dağıstan’da başlattığı, halefleri Hamza Bey ve Şeyh Şamil’in devam ettirdiği direnişe katıldılar. 1859’da Şeyh Şamil esir edilene kadar 25 yıl boyunca eşi benzeri görülmemiş bir direniş gösterdiler. Sonrasında Rus işgali ve zulmü arttıkça Türkiye’ye göçler başladı.
Bolşevik İhtilali sırasında tekrar bir Çeçen İsyanı başladı. Şeyh Hacı Uzun önderliğinde Çeçenlerin de içinde olduğu Kuzey Kafkasya Halkları Cumhuriyeti 1918’de Rusya’dan ayırılır. Bir sene sonra General Denikin buraları ele geçirip Çarlık müesselerini tekrar ihya etmek istediyse de 1919’da Bolşeviklerin de desteğiyle Bağımsız Dağıstan Cumhuriyeti tekrar kuruldu. Yalnız 1921’de Bolşevikler Dağıstan Cumhuriyetini işgal edip 1924’de cumhuriyeti fesh ettiler. Bölgede dört ayrı otonom idare kurdular: Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Çeçenistan, İnguşistan ve Osetya. 1936’da ise Çeçenistan ile İnguşistan birleştirilip Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 1937-1939 arasında Stalin’in baskıcı rejimi şiddeti artırarak neredeyse Çeçenler yok olma sınırına geldi.1943’de 2. Dünya Savaşında, Tahran toplantısında 500.000 kişiyi yok etme planından vazgeçen Ruslar 1944’de Çeçenleri Orta Asya ve Kazakistan’a sürgüne mahkum ettiler. Sistematik Rus zulmü aralıksız devam etti. 1988’de Hoca Ahmet Bisultanov liderliğinde Çeçen-İnguş halk cephesi kuruldu.
1 Kasım 1991’de Çeçenistan Cumhuriyeti kuruldu. Cahar Dudayev %85 oy ile liderliğe seçildi. 21 Nisan 1996’da şehit edilene kadar Cahar Dudayev, Ruslara kök söktürdü. 24 Nisan 1996’da başkan yardımcısı Zelimhan Yardanbiyev başkanlığa getirildi. Cahar Dudayev’in bıraktığı yerden aynen devam eder Zelimhan Yardanbiyev. 31 Ağustos 1996’da Hasavyurt sözleşmesi ile Ruslar Çeçenyadan geri çekilmesi başladı. 5 Ocak 1997’de son Rus birlikleri Çeçenyadan çekildi. 27 Şubat 1997’de Cahar Dudayev’in başkomutanı Aslan Mashadov devlet başkanı seçildi. 26 Nisan 1998’de Çeçen-Dağıstan Halkları Birinci Kongresi toplantı. Kongre başkanı ise Şamil Basayev oldu. Eylül 1999’da Rus İstihbaratı KGB’nin yaptığı saldırılardan Rusya, Çeçenleri sorumlu tuttu ve tekrar saldırıya geçti. 2000’de Putin’in başa geçmesiyle Çeçen Devlet liderlerini tanımayan Rusya Ahmet Hacı Kadirov’u atadığını duyurdu.
2004’de Zelimhan Yardanbiyev şehit edildi. Aynı yıl Rus askerlerinin katıldığı bir seçimle Kadirov’un yerine Alu Alkhanov seçildi. 2005’de Aslan Mashadov şehit edildi. Yerine Abdulhalim Sadullayev seçildi. 2006’da o da şehit edildi. Yerine Dokka Umarov getirildi. 2006’da başkan yardımcısı ve Genel Kurmay başkanı Şamil Basayev şehit edildi. 2007’de Putin’in başkanı Alkhanov can güvenliğinden endişe ederek Moskova’ya kaçınca yerine Ramazan Kadirov atandı. Aynı sene Dokka Umarov Kafkasya Emirliğini ilan etti ve devleti feshettiğini iddia etti. Bunun üzerine parlamento bir bakanlar kurulu oluşturdu ve başkanlığına Ahmed Zakayev’i getirdi.
Çeçenistan özgürlük mücadelesine halen devam etmektedir. Özgürlük yanlısı Çeçenler zulüm, işkence ve baskı görmektedir. Dünyanın her tarafında Çeçenlere karşı sistematik bir baskı devam etmektedir.
Not: Bu yazı hazılanırken TDV’nın Çeçenistan maddesinden ve https://ickerya.com/ sitesinden faydanılmıştır.
0 yorum