Kalemtıraş Ekibi
Kabe’yi dünyanın merkezi sayan İslam Coğrafyacıları yüzlerini doğuya dönünce sağ tarafta kaldığı için Arapça “sağında” anlamına gelen Yemen ismini kullandıkları bu ülke daha sonra hep bu isimle anılacaktır. İlk yerleşimin Hz. Nuh(as)’ın oğlu olan Arapların atası Sam ve ailesi olduğu bilinmektedir. Bilinen ilk devlet milattan önce üç bin yıl önce Mainlilerdir. Main Devletinin başkenti meşhur Belkıs’ın şehri San’a Şehrinin doğusundaki Main’dir. Arabistan, Çin, Hindistan ve Orta Doğu’nun deniz ticaretinin ortasında merkezi bir ülkedir. Bu ticaret avantajının onlara verdiği avantaj ile güçlü devletler kurmuşlardır. Milattan önce 8. yy. da güçlü Sebe Devleti’nin varlığı bilinmektedir. Kendi içerisinde ailelerin iktidarının el değiştirdiği güçlü bir devlettir. Milattan önce 2. yy. da Himyeri Kabilesi Sebe Devletini işgal edince Himyeri Devletinin hükümranlığı başladı. Sasani ve Habeşlilerle rekabete girecek bir devlet haline geldiler. İslam öncesi Arapların en parlak dönemi denilebilir. Orta Doğu’nun deniz ticaretinin merkezinde yer alan Yemen’de çalkantılı günleri hiç bitmez. Son Himyeri Hükümdarı Zûnüvas Yahudiliği seçince Hıristiyanlara baskı kurdu. 20000 kadar kişiyi dinlerinden dönmediği için ateş dolu çukurlarda kadın, çocuk demeden yakarak öldürdü. Habeş Kralı Bizans ile anlaşıp ortak bir ordu ile Himyeri Devletine son verince Yemen Habeşlilerde kaldı. Ünlü Kabe’yi yıkmaya gelen Ebrehe Habeşlilerin Yemen valisidir. Sonrasında Sasanilerle anlaşan Bizans, Habeşlilerin Yemen hakimiyetine son verdi. İslam Dönemine kadar Yemen’de Sasani hükmü başladı. Sasanilere vergi gönderen bir vali tarafından yönetildi. Tebük seferi dönüşü Himyeri Meliklerinin elçileri gelerek Allah Rasulü(sav)’e biat ettiler. Halifeler döneminde kısmi karışıklıklar çıksa da asıl çalkantılar Emeviler Döneminde başlar. Emevi Valileri adeta baskı ve zulüm için atanmışlardı. Emeviler Dönemi Yemen’de isyanlar ile geçti. Abbasiler Dönemiyle zulmün bittiğini sanan Yemenliler yanıldılar. Sadece başa gelenlerin ismi değişti. En büyük isyanları da Abbasiler döneminde çıktı. Süleyhiler, Eyyubiler, Resuliler, Zeydiler, Memlükler, Tahiriler arasında Yemen el değiştirip durdu. Tahiriler dönemi Yemen civarında görülen Portekizlerle mücadeleye giren Osmanlı Tahirilerin hükmüne son verdi. Yemen’de Osmanlı hakimiyeti başladı. Osmanlı Dönemi boyunca Portekizlilerle mücadele eden Osmanlı iç isyanlar ile de uğraştı. Lozan Antlaşmasına kadar bitmeyen isyanlar devam etse de, Lozan’a kadar hukuken Osmanlıya bağlı kaldı. Osmanlı hakimiyetinin zayıflamasıyla bölgede Portekiz, Hollanda, İngiliz, Fransız, İtalya casusları görülmeye başladı. Osmanlı’dan sonra Yemen’de İngiliz kontrolünde Zeydi Emirliği kuruldu. 1920’de Zeydi Emirliği Yemen Mütevekkili Krallığına dönüştü. İtalya ve İngiltere bölgede sömürü faaliyetlerine başlayınca iç savaşlar durmadı. Suudi Arabistan ile karşı karşıya gelen Yemen Mütevekkili Krallığı Kuzey Yemen’i Suudi Arabistan’a bıraktı. İç savaşlar durmadı. II. Dünya Savaşından sonra bölgede bir de veba salgını başladı. 26 Eylül 1962’de Yemen’de monarşi son buldu. Askeri bir darbe ile Yemen Arap Cumhuriyeti kuruldu. Cumhurbaşkanlığına bir subay getirildi. 2000 lere kadar ülkede isyanlar ve iç çalkantılar bitmedi. 2006 seçimlerini kazanan Ali Abdullah Salih de Husi isyanıyla uğraştı. 2009’da Güney Yemen’de silahlı direniş başladı. 2011’de başlayan Arap Baharı zaten iç çekişmeleri bitmeyen Yemen’i de etkisi altına aldı. 2011’de cumhurbaşkanını devirmeye dönük başlayan isyan 21 Ocak 2012’de cumhurbaşkanlığına Abdurabbih Mansur el-Hadi’nin seçilmesiyle son buldu. 2014 sonlarına doğru şii Husiler San’a şehrini ele geçirdi. Suudi Arabistan Abdurabbih Mansur el-Hadi’yi desteklerken, İran Husilerin yanında yer aldı. Acımasız ve zalimane bir savaş başladı. Halen daha sonuçlanmamış olan Yemen Savaşında her akıl sahibinin anlayabileceği gibi olan kadınlara, çocuklara ve yaşlılara olmaktadır. Uzmanların söylediğine göre İran Yemen’de yenilmeden savaş bitecek gibi durmamaktadır.
Not: Bu yazı hazırlanılırken Türkiye Diyanet Vakfı Diyanet Ansiklopedisinden yararlanılmıştır.
0 yorum