Bilge Hanım
İnsanın düşünen bir varlık olması onu hayata ve ölüme anlam yüklemeye sevk etmiştir. Bu anlam arayışına en ikna edici cevabı elbette ki din vermiştir. Ancak din anlayışı kültür ve medeniyetlere göre farklılık göstermektedir. Bu din/anlayış farkının en çarpıcı örnekleri ölüm ve ötesine dair konularda kendini gösterir. Bu yazımda dünya üzerinde bizden uzakta veya yakında; hiç bilmediğimiz ve hayretle okuyacağımız kültürlerden birini inceleyelim.
Endonezya’nın batısında yer alan Toraja kabilesinin ilginç ma’nane töreni (ölü gezdirme töreni) açıkçası beni çok şaşırttı. Ölülerine canlıymış gibi davranan ve ölüm törenlerine servetlerini harcayan bir kabileyle ilk defa karşılaşıyorum.
Toraja halkı aile bireylerinden biri öldüğünde ölülerini belli bir süre için evlerinde misafir ediyorlar. Bu süre ailenin maddi varlığına göre değişiklik gösterebiliyor. Fakir aileler ölülerini bir haftaya kadar gömmeden evlerinde tutabiliyorken; zengin aileler aylarca hatta yıllarca ölülerini evlerinde misafir edebiliyorlar. Bu cesetlerle birlikte yaşamak onlar için saygı göstergesi. Ölüleri toprağa gömene kadar kesinlikle onun için ölü demiyorlar “hasta” ya da “başı ağrıyor” diye değerlendiriyorlar. “Formalin” isimli (doğadan elde ettikleri bir ilaç) ilacı ölülerine sürerek çürümesini engelliyorlar.
Ölüler toplu ölüm törenleriyle gömülüyor. Bu törenler Toraja halkı için çok önemli bir yer tutuyor. Öyle ki bu törenlere ölülerin aileleri servetlerini harcıyorlar ve bu ölüm törenleri insanların zenginliğinin göstergesi olarak biliniyor. Bir nevi bizim adetlerimizdeki düğünler gibi; bizde düğünler 40 gün 40 gece anlı şanlı yapılırken Toraja halkı için de ölüm törenleri böyle. Bölgede bir birey öldüğünde belli bir süre evlerde misafir edilirken bir yandan da ölünün tören masrafları için para biriktirilir. Ma’nane töreni 3-4 yıl aralıklarla düzenlenir. Bu törenlerde ölünün yakınları manda kurban ederler. Kesilen mandaların sayısı zenginlik göstergesi olarak bilinir. Kesilen mandalar törende yemeleri için gelen misafirlere dağıtılır. İnanışa göre ne kadar çok ya da büyük manda kesilirse ruh o kadar çabuk göğe ulaşır. Yine bu törenler sırasında, eskiden ölmüş olan ve mağarada sandığın içine koydukları ölülerini de mağaradan çıkarıp üstlerine yeni kıyafetler giydirirler, onları köy meydanında gezdirip yaşarken sahibi oldukları eve götürürler. Burada torunları onlara saygı gösterir, ellerini öper ve ölüleri evlerinde birkaç gün misafir edip tekrar mağaraya götürürler.
Toraja kabilesi için düğün,doğum ya da dini günlere ait herhangi bir tören yok. Servetlerini sadece ölüm törenleri için harcıyorlar. Çünkü ölüm onların hayatlarında doğum ya da evlilikten daha önemli bir yer tutmaktadır. Malezya hükümeti bu geleneğin uygulanmasına ne kadar karşı çıksa da Toraja halkı geleneklerini sürdürmekten vazgeçmemişlerdir.
0 yorum